Hoe creëer je meer rust en ruimte in je werk?

Over bovenstaande vraag gingen Ilonka en Nina tijdens hun class op FRIS! samen in gesprek. Aanleiding voor het gesprek waren de vele boeken, krantenartikelen en blogs die geschreven zijn over dit onderwerp. Wat opvalt aan deze artikelen is dat er vooral veel praktische tips gegeven worden. Denk bijvoorbeeld aan het doen van mindfulness oefeningen in je pauze of het aanbrengen van meer structuur in je dag. Om te weten welke tips voor jou het beste werken, is het behulpzaam om na te gaan waar die behoefte aan rust en ruimte eigenlijk vandaan komt. Wat maakt dit thema zo relevant? In deze blog bieden Ilonka en Nina food for thought door terug te blikken op hun gesprek.

Wat maakt dat zo veel mensen schrijven over en op zoek zijn naar het creëren van ruimte en rust? Volgens ons komt de zoektocht naar ruimte en rust voort uit twee soms tegenstrijdige idealen. Het eerste ideaal is dat van een productief en betekenisvol leven. Het tweede ideaal is dat van een leven waarin we juist kunnen genieten van de ‘kleine dingen in het leven’. Welk ideaal zou wanneer voorrang moeten krijgen? De levenskunstfilosofie hielp ons hierover na te denken.

Het ideaal van een productief leven

Er zijn filosofen die vinden dat je leven pas betekenisvol is als je een zinvolle bijdrage levert aan de wereld. Denk aan een hedendaagse filosoof als Joep Dohmen, maar ook aan de klassieke filosoof Aristoteles. Aristoteles geloofde dat ieder leven een bepaald doel had. Hoewel Aristoteles natuurlijk een heel ander wereldbeeld had dan wij (hij geloofde in een kosmische orde), zijn zijn ideeën nog steeds invloedrijk. Aan Aristoteles danken wij bijvoorbeeld ook het idee dat mensen zichzelf zouden moeten ontwikkelen om hun potentie te kunnen verwezenlijken. De oproep om ‘het beste uit jezelf te halen’ past goed in de denktraditie van deze filosoof.

Vanuit deze denktraditie is werk een middel om tot een productief en betekenisvol leven te komen. Het effectief en doelgericht besteden van je tijd is hiervoor essentieel. Rust en ruimte vind je door te focussen op dat wat echt belangrijk is. Dit vraagt om het maken van goede keuzes en focus op de lange termijn opbrengst. Weten waar je voor staat, wat je waarden zijn en hoe je voor anderen iets wezenlijks kunt doen. Een populair boek dat vertrekt vanuit dit perspectief is ‘Dezeven eigenschappen van effectief leiderschap’, geschreven door Stephen Covey.

In de boeiende documentaire 'Het rendement van geluk' is te zien hoe bevredigend het kan zijn om te werken vanuit deze levensfilosofie. Maar natuurlijk zijn er ook kritische vragen te stellen. Zijn we hiermee ons bestaansrecht aan het bewijzen? Doe je in onze wereld alleen maar mee als je iets bijdraagt? Als je iets zichtbaars of tastbaars aflevert of toevoegt? Bijdragen aan het intellectuele begrip van ons bestaan. Nieuwe fantastische ideeën voor onze toekomst bedenken. Millennium Development Goals nastreven, je eigen waarden uitdragen. Op z’n minst anderen mobiliseren. We halen onszelf nogal wat op de hals...

Het ideaal van het genieten

Er zijn ook filosofen die vinden dat het leven enkel zou moeten draaien om genot. Deze denktraditie wordt aangeduid als hedonistisch. Denk aan de hedendaagse filosoof Michel Onfray, maar ook aan de klassieke filosoof Epicurus. Michel Onfray vindt dat mensen veel te veel waarde hechten aan productiviteit en werken. Zij denken genot te kunnen vinden in het afvinken van taken op hun to-do-lijstjes en het nastreven van grote idealen, maar offeren zichzelf hierdoor in werkelijkheid te vaak op. Door de hoge eisen die mensen stellen aan zichzelf en hun leven vergeten zij waar het in het leven écht om draait: genieten van ieder moment en de mensen om je heen. Niet omdat dit je helpt productiever te zijn, maar omdat genieten op zichzelf belangrijk is. Carpe diem!

Vanuit deze denktraditie wordt werk enkel gezien als belangrijk voor zover het bijdraagt aan een plezierig leven. Dat kan zijn omdat werk je helpt te realiseren wat je belangrijk vindt, maar ook omdat je werk je simpelweg de financiële mogelijkheid biedt om de dingen te doen waar jij van geniet. Tijd verspillen gebeurt alleen als je er niet van geniet. Rust en ruimte vind je door verwachtingen los te laten, waardoor je meer van het moment kunt genieten. Of misschien wel door minder uren te werken. Hier wordt bijvoorbeeld in Zweden mee geëxperimenteerd. Belangrijk is dan wel om te weten waar je het genot uit wilt halen. De experimenten in Zweden laten zien dat dit nog niet zo gemakkelijk is: genieten is ook een kunst.

Natuurlijk kunnen ook kritische vragen gesteld worden bij het ideaal van een leven vol genot. Zijn we hierdoor niet te veel met onszelf bezig? Doe je er in onze wereld alleen maar toe als je blij bent en niet moppert op baaldagen? Zou je nog wel in beweging komen? Of zou je elke dag dat het regende gewoon maar thuis blijven? Plezier nastreven, alles leuk maken en vinden. Op z’n minst jezelf mobiliseren. We halen onszelf nogal wat op de hals...

En de spagaat die dit met zich meebrengt...

Beide stromingen zitten in ons, wij voelen ze in ieder geval allebei. Waar zit dan die squeeze? Het wordt lastig als je vanuit de effectiviteitsbril oordeelt over je plezier, ‘Je moet je vakantie verdienen’, óf als je vanuit het plezierperspectief kijkt naar al je klussen, ‘ik heb een probleem want mijn administratie doen vind ik niet leuk’. De effectiviteitsbril overheerst op dit moment in onze maatschappij. Het is immers doodnormaal om iemand te vragen waar hij naar toe wilt werken of waar hij over 10 jaar wilt staan. En om je tijd nuttig te besteden, anders is het zonde.

In onze class op FRIS! experimenteerden we ter plekke met het vinden van een prettige balans tussen deze twee polariteiten. We hebben ons niet laten leiden door de vraag: wat zal die 30 minuten het meest zinvol maken voor anderen? We hebben ook niet enkel dat gedaan waar we in het moment het meest zin in hadden. We lieten ons leiden door... Ja, door wat eigenlijk? Elkaar. Onze toehoorders. De tijd. En onze gedachten.

Het voelde als een zee van ruimte en rust, de hele 30 minuten lang.

Verder lezen

Naast de linkjes naar het lees en beeldmateriaal die je in deze blog al vond, raden wij ook de volgende boeken aan:

• Joke J. Hermsen – Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst
• Elle Luna – Op de tweesprong van moeten en willen
• Ricardo Semler – Het weekend van zeven dagen. Een goede balans tussen werk en privéleven

Deze blog werd geschreven door Ilonka Ronkes Agerbeek en Nina Timmermans