Organisatieontwikkeling: Minder denken, vooral doen!

Op het moment dat we stappen willen zetten in organisaties, gaat veel energie vaak in de 'voorkant' van het proces  zitten. We proberen het probleem zo helder mogelijk te definiëren. Maken een grondige analyse van hoe het probleem ontstaan is en wat de 'boosdoeners' zijn. Schetsen een beeld van de gewenste toekomst. Waar willen we over vijf jaar staan? Het liefst zo SMART mogelijk. En werken vervolgens aan een gedetailleerd plan om ons van de huidige situatie naar de gewenste toekomst te brengen. Met duidelijke fasen, scherp gedefinieerde taken en verantwoordelijkheden, beslismomenten en controlemechanismen. Wij denken dat dit anders kans. Meer waarderend en juist sterk ontwikkelgericht in plaats van ontwerpgericht. Hoe, dat lees je in deze blog.

De nadelen van een ontwerpbenadering

Een meer ontwerpgerichte benadering heeft een aantal belangrijke nadelen:

• Ten eerste gaat er heel veel tijd in zitten. Vaak ben je al weken of zelfs maanden onderweg en heb je nog niets concreets gedaan.
• Ten tweede blijkt de uiteindelijke werkpraktijk toch anders in elkaar te zitten, waardoor we onze plannen weer bij moeten stellen (als we daar tegen die tijd nog voor openstaan).
• Ten derde organiseren we onbewust vaak onze eigen weerstand. Zeker bij processen waar meerdere belangen spelen en elkaar in de weg kunnen zitten of in organisaties waar mensen verander-moe zijn, maakt alle aandacht die naar het ontwerp van de verandering uitgaat veel los.

Veel beter werkt het dan vaak ook om meer ontwikkelgericht in plaats van ontwerpgericht te werk te gaan. De kern van een ontwikkelgerichte benadering is dat je eerst tijd investeert om samen een beeld te schetsen van de gewenste toekomst (een aanstekelijk doel). En dat je vervolgens met name kijkt wat de eerste kleine stappen in die richting zouden kunnen zijn, die je haast zonder weerstand, vooral met mensen die er zelf graag een bijdrage aan willen leveren, zou kunnen zetten op de korte termijn. Noem het een pilot, experiment en/of proeftuin en er is vaak veel meer mogelijk. Zo kan je eerst rustig onderzoeken wat werkt en waarom het juist dan werkt, voor je een volgende stap zet.

Ontwerp-gericht veranderen

De voornaamste principes binnen de ontwerp-gedachte zijn:

• De wereld is maakbaar. Gedrag van mensen is voorspelbaar en rechtstreeks te beïnvloeden.
• Verandering ontstaat door het definiëren en analyseren van een probleem (A) en gewenste toekomst (B).
• Verandering krijgt vorm door het ontwerpen van een lineair proces van A naar B, met duidelijke stappen, verantwoordelijkheden en beslismomenten, die vooraf vast te stellen zijn.
• Mensen (actoren) binnen het veranderproces worden aangestuurd om op het juiste moment de juiste dingen te doen. Sturen en controleren is belangrijk.
• Leerprocessen vinden vaak op strategisch en/of bestuurlijk niveau en achteraf (evaluatie) plaats.
• Professionalisering heeft het karakter van scholing, met vooraf vastgestelde leerdoelen & inhoud en voorspelbare output criteria.

Ontwikkel-gericht veranderen

De voornaamste principes binnen de ontwikkel-gedachte zijn:

• De wereld is niet maakbaar. Vraagstukken en mensen zijn te complex om rechtstreeks te beïnvloeden en een vastgestelde uitkomst ‘af te dwingen’.
• Beweging (verandering) ontstaat vanuit activiteiten van mensen die initiatief nemen op een vraagstuk wat voor hen de moeite waard is en daar anderen aan weten te verbinden.
• De beweging krijgt vorm vanuit verbindingen tussen mensen vanuit een persoonlijke ambitie (kan per individu verschillen) gericht op een gemeenschappelijke ‘droom’. Samen formuleer je een aanstekelijk doel.
• Mensen binnen de beweging nemen zelf verantwoordelijkheid voor hun acties en leren al doende hun aanpak slimmer of effectiever te maken. Er is dus sprake van een continu leerproces op lokaal niveau.
• Een beweging kan aan kracht winnen door hem te voeden en te volgen.
• Professionalisering krijgt vaak betekenis in de concrete werkpraktijk en heeft meer het karakter van een ontwikkeltraject waarbij mensen zelf invloed hebben op de vraagstukken en thematieken die in het leerproces centraal staan.