Wat is jouw rol in de motivatie van anderen?

We weten over het algemeen goed wanneer we zelf gemotiveerd zijn en hoe we nog meer te motiveren zijn. Maar op de motivatie van anderen ervaren we weinig grip. We grijpen vaak naar middelen (een straf of beloning) om iets bij de ander af te dwingen. Maar we weten ook dat dit niet altijd zorgt voor een positieve en duurzame vorm van motivatie. Een straf of beloning zorgt voor een reactieve houding, in plaats van mensen die initiatief nemen en betrokken zijn.

Voor een duurzame vorm van motivatie, de intrinsieke motivatie, is de persoonlijke relevantie van een taak of doel doorslaggevend. Oftewel iets moet de moeite waard zijn, voordat iemand hieraan zal beginnen. Het is dan ook goed mogelijk dat jij iets wel relevant vindt, maar de ander (nog) niet. Jij vindt bijvoorbeeld biologie een interessant vak, maar een leerling niet. Het is dan de uitdaging om aansluiting te vinden bij wat iemand wel belangrijk vindt. Dat vraagt om een andere houding dan we vaak gewend zijn. Niet één van prikkelen (extrinsieke motivatie), waarbij de vraag ‘Hoe kan ik iemand motiveren?’ centraal staat. Het vraagt een houding van faciliteren, waarbij de vraag ‘Hoe kan ik de juiste omstandigheden creëren zodat iemand zichzelf motiveert?’ centraal staat.

Om invulling te geven aan die faciliterende rol, beschrijven we in het vervolg van deze blog elf praktische principes die hierbij helpen.

Principe A. Geef keuzeruimte

Door een keuze te hebben, ervaar je meer zeggenschap en daarmee autonomie. Bijvoorbeeld de keuze voor een onderwerp, samenwerkingspartner of werkvorm. Je kunt een onderscheid maken in optiekeuzes (een beperkt aantal mogelijkheden) en actiekeuzes (wel of niet deelnemen of keuze in hoe iemand het doel behaalt). Let op: teveel keuzes kunnen echter juist weer verlammend werken.

Principe B. Sluit aan bij persoonlijke interesses en waarden

Ga op zoek naar de persoonlijke interesses en waarden van de ander. Ga hierover met elkaar in gesprek. Wat vindt de ander belangrijk en interessant? Hoe leert hij/zij het liefst? Nodig anderen uit dit toe te lichten en luister naar hun oplossingen, werkwijzen en zienswijzen. Bespreek met elkaar hoe hier verbinding op gemaakt kan worden binnen een bepaalde taak of ten opzichte van een bepaald doel. Zo kunnen mensen ook gemotiveerd worden voor dingen die ze niet zelf bedacht hebben of waarvan ze dachten dat die hen niet interesseerden.

Principe C. Bied structuur ter ondersteuning

Structuur bieden zorgt ervoor dat mensen worden begeleid in het maken van keuzes. Het draait dus om vrijheid geven (autonomie) en daarbij duidelijke verwachtingen scheppen (structuur). Je kunt duidelijkheid geven in de doelen en de consequenties van het wel of niet behalen van deze doelen. Vervolgens kun je samen kiezen welke afspraken en regels er gelden. Mensen accepteren externe doelen beter naarmate ze ervaren dat de structuur die ze aangeboden krijgen, erop gericht is hen te steunen in hun autonomie (Nelis & van Sark, 2015).

Principe D. Denk ontwikkelingsgericht

Heb vertrouwen in de capaciteiten en groei van anderen en spreek dit vertrouwen uit. Laat zien dat je in ze gelooft en dat als ze volhouden ze ook zullen slagen. Door dit vertrouwen zien mensen in dat hun kennis en vaardigheden te ontwikkelen zijn en dat zij zelf hier invloed op hebben. Dit stimuleert een mentaliteit die gericht is op ontwikkelen. Het zorgt er ook voor dat het onderlinge vertrouwen groeit.

Principe E. Laat voortgang zien

Bepaal met elkaar het langetermijndoel en kies kortetermijndoelen die hieraan bijdragen. Het behalen van de kortetermijndoelen zorgt dan voor een gevoel van voortgang en ontwikkeling. Het zorgt er ook voor dat mensen meer invloed ervaren op het behalen van het doel.

Principe F. Geef feedback op het proces

Geef (positieve) feedback op het proces, bijvoorbeeld op de strategieën, inzet en keuzes van mensen (‘je bent er echt druk mee bezig geweest’). Het stimuleert om naar het proces te kijken en invloed hierin te ervaren.

Principe G. Zorg voor uitdaging

Bied doelen aan die moeilijk zijn, maar die de ander net aankan. Het gaat om bereikbare doelen, waar inspanning voor nodig is om ze te behalen. Dit vraagt inzicht in waar de ander goed in is en nog beter in kan worden.

Principe H. Geef waardering

Complimenten geven zorgt ervoor dat iemand zich erkend voelt. Wanneer je progressie, inzet en kwaliteiten opmerkt en waardeert, voelen mensen zich meer verbonden. Daarbij zorgt een compliment ervoor dat iemand ervaart ergens goed in te zijn.

Principe I. Zoek een gemeenschappelijk doel

Zorg voor een doel dat door iedereen gedeeld wordt, zoals door een groep leerlingen of collega’s. Bijvoorbeeld: ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen overgaat?’ Reflecteer samen op het proces richting het doel: 'Welke vooruitgang hebben jullie geboekt?'. Erken hierin elkaars interesses en invloed in het proces.

Principe J. Bied ruimte voor talent

Door in de manier waarop iemand naar een bepaald resultaat of doel toewerkt ruimte te laten voor zijn of haar talenten, vergroot je niet alleen de motivatie, maar ook de kans op succes. Onder talent verstaan we natuurlijke eigenschappen in denken of doen. Op het moment dat iemand zijn of haar talenten in kan zetten bij het werken aan een bepaalde taak, levert dit proces energie op.

Principe K. Stimuleer samenwerken

Stimuleer om de samenwerking op te zoeken voor het behalen van een doel. Verbind mensen aan anderen die het al goed kunnen of die hetzelfde doel willen behalen. Dit zorgt voor een gevoel er niet alleen voor te staan.

Deze blog is geschreven door Stefan van Langevelde

Suggesties voor verdieping

• Boek: Dan Pink - Drive. The surprising truth behind what motivates us
• Video:TED talk Dan Pink
• Boek: Carol Dweck - Mindset, de weg naar een succesvol leven
• Video:Animatie bij lezing van Carol Dweck
• Video:How to give an A van Benjamin Zander: over hoe je mensen kunt motiveren het beste uit zichzelf te halen
• Boek: Anje Ros e.a. - Gemotiveerd leren en lesgeven