Waarderend leren in het basisonderwijs

Tijdens één van de workshops op FRIS! deelden Frits en Annechien hun ervaringen met de toepassing van waarderend leren op de Montessorischool Oegstgeest. Frits werkt als coördinator en leerkracht in de bovenbouw en Annechien begeleidde dit proces samen met Eefje Teeuwisse vanuit Take a Step.

Wat dit traject voor ons bijzonder maakt is dat het laat zien hoe het waarderend leren op alle niveaus een plek kan krijgen, van het gezamenlijk professionaliseren schoolbestuurbreed tot kleine gesprekken in de klas. Omdat dit traject al twee jaar loopt, laat het ook mooi zien hoe het waarderend leren stap voor stap een vast onderdeel kan worden van je schoolcultuur en werkwijze. In deze blog delen we graag wat waarderend leren is en hoe het vorm heeft gekregen op de Montessorischool Oegstgeest.

Wat is waarderend leren?

Er zijn grofweg twee manieren waarop je kunt kijken naar leren en ontwikkelen. Lang stond een overwegend gap-gerichte benadering centraal. Een benadering die voor velen nog steeds vanzelfsprekend is en vaak voor we het door hebben al in een gesprek geslopen is. Hoe vaak heb jij het met collega’s tijdens de evaluatie van een project niet automatisch vooral over wat er nog niet zo lekker liep en wat de volgende keer beter kan? Of met ouders over de zorgen die er zijn met betrekking tot het kind? Of met een leerling over lastig gedrag?

Vooruitgang wordt binnen deze gap-benadering gezien als het wegwerken van tekortkomingen. De aandacht gaat uit naar problemen, zwakten en verbeterpunten. Ontwikkeling gaat dan over op zo’n manier leren functioneren dat aan een vooraf bepaalde norm voldaan wordt. Terwijl er juist ook veel ontwikkelruimte ligt bij het positieve. Groei gaat namelijk niet alleen over minder doen van dat wat niet werkt, maar vooral ook over het versterken van dat wat wél werkt. Door aandacht te hebben voor talenten, interesses, energiebronnen en successen leren kinderen ontdekken waar ze goed in zijn en echt plezier aan beleven. Zo leren ze hun eigen normen te stellen. En met zo’n sterk ontwikkeld innerlijk kompas zijn ze de rest van hun leven geholpen.

Dit filmfragment over Sil laat mooi zien hoe je op een waarderende manier naar een kind kunt kijken.

Aan de slag in Oegstgeest

Ruim 2 jaar geleden hebben we het thema Waarderend Leren binnen het samenwerkingsverband van de 4 verschillende openbare basisscholen in Oegstgeest opgepakt, door een gezamenlijke studiedag met alle docenten van de vier scholen helemaal in het teken ervan te stellen. Doel was niet om mensen te overtuigen er iets mee te doen, maar te onderzoeken waar het perspectief haakt aan wat voor het individu en voor de school al van belang is. Vervolgens hebben we iedere school de ruimte geboden om een eigen vervolg te geven aan het thema binnen de school. Of je ermee aan de slag ging was dus vrij en ook hoe je ermee aan de slag wilde.

Agnes Somani, de directeur van de Montessorischool, was één van de aanjagers van het thema binnen het bestuur en wilde er dan ook graag zelf mee verder in haar school. Dat hebben we als volgt aangepakt:

1. Talent in beeld - Als eerste stap hebben we alle talenten van de collega's binnen het team in kaart gebracht. De directie en bouwcoördinatoren hebben een talententest gedaan en zijn met elkaar in gesprek gegaan over hoe deze talenten bij ieder een invulling krijgen in de praktijk. De bouwcoördinatoren hebben vervolgens zelf deze sessie herhaald met hun team.
2. Intervisie - Vervolgens zijn we gestart met een intervisie-traject, waar we in kleine groepen geoefend hebben met de basis van een waarderende gespreksvoering. Deze intervisie diende twee doelen. Ten eerste waren er net nieuwe teams gevormd op basis van een andere klassenindeling. Het delen van successen, zorgen en lastige ervaringen heeft geholpen om de teams sneller een team te laten worden. Het met en van elkaar leren stond dus centraal. Daarnaast was het ook een manier om het waarderend leren weer een stap verder te brengen binnen de school. Het uitbouwen van de gespreksvaardigheid bleek een belangrijke sleutel in het succes.
3. Gezamenlijke studieochtend - Daarna hebben we opnieuw een studieochtend met alle vier de scholen in het teken gesteld van het waarderend leren. Het doel was om de vertaalslag te maken van het waarderend leren naar het werken met kinderen. We hebben willekeurig samengestelde teams succeservaringen laten uitwisselen met elkaar, om zo samen tot een set succesfactoren te komen (of werkzame principes) op het gebied van waarderend leren. Deze hebben we gevat in een mini magazine.
4. De link tussen talent en taakbeleid - Op de Montessorischool is inmiddels de stap gezet naar het taakbeleid. Met als doel om mensen en hun talenten, interesses en expertise slimmer te koppelen aan klas-overstijgende werkzaamheden die er binnen de school gedaan moeten worden.
5. Experimenteren in en om de klas - De volgende stap, die we na de zomer oppakken, is om een experimentengroep in het leven te roepen, bestaande uit een aantal collega’s die (vrijwillig) een periode actief nieuwe dingen proberen in en buiten de klas om het waarderend leren echt naar de kinderen te brengen. We willen met deze groep een aantal sessies plannen. Tijdens iedere sessie wordt er een stuk inspiratie geboden. Daarnaast bedenken alle deelnemende leerkrachten iets concreets waar ze mee willen experimenteren in de eigen praktijk. Hier reflecteren we de volgende bijeenkomst dan weer op. De meeste behulpzame handvatten, reflecties, inzichten, werkvormen, vragen etc. verzamelen we en worden gebundeld in een werkmap waarderend leren. Zodat andere collega’s hier ook hun voordeel mee kunnen doen.

Wat levert het op?

Frits vertelt bevlogen over hoe de waarderende manier van kijken en leren de sfeer in de klas én in zijn bovenbouwteam heeft verbeterd. Er is meer saamhorigheid, en kinderen voelen zich meer gezien en zijn blijer in de klas, net als Frits zelf. Wat hij binnen het team met name goed vindt werken is dat ze consequent ieder overleg expliciet aandacht besteden aan dat wat goed gaat. En dat ze steeds weer een andere succesfactor op het gebied van het waarderend leren kiezen waar ze een periode samen mee aan de slag te gaan. Agnes vult aan dat de hele sfeer in de school positiever is. Niet alleen leerkrachten, maar ook kinderen geven meer complimenten. Zo kreeg ze zelf aan het eind van het schooljaar een kaart van een leerling met de tekst: "Dank u wel voor uw harde werk binnen de school. Het kan niet beter!". Daarnaast is ook het geven van feedback binnen het team makkelijker geworden. Mensen kunnen nu goed benoemen wat er beter kan en ook aangeven wat ze daarvoor nodig hebben. Gesprekken zijn minder veroordelend en meer onderzoekend.

Ter afsluiting lieten we dit filmfragment zien... Kid President's 20 Things We Should Say More Often

Deze blog is geschreven door Annechien van Buurt in samenwerking met Eefje Teeuwisse