Hoe toetsing een krachtige bijdrage kan leveren aan het leerproces

Het probleem van de huidige toetscultuur

Veel middelbare scholen zijn op dit moment niet gelukkig met de wijze waarop er getoetst wordt binnen de school. Cijfers staan centraal en er wordt veel getoetst. Zo lopen docenten er tegenaan dat veel leerlingen lastig te motiveren zijn voor iets waar geen cijfer voor gegeven wordt. Leerlingen staan berekenend in hun leerproces en weten vaak precies wat nodig is om een voldoende te halen. Ook ervaren docenten dat de huidige toetscultuur een hoge werkdruk met zich meebrengt, aangezien alle toetsen ontwikkeld, afgenomen, nagekeken en nabesproken moeten worden. Onderzoek laat daarnaast zien dat leerlingen elkaar beoordelen aan de hand van hun schoolresultaten en zichzelf steeds vaker gaan zien als hun prestatiescore. De nadruk op prestaties werkt een fixed mindset in de hand en vergroot de kans op stressgerelateerde klachten en faalangst. Deze en andere nadelige effecten maken het de moeite waard om de huidige toetscultuur onder de loep te nemen en te kijken wat we kunnen doen om de wijze waarop er getoetst wordt binnen het voortgezet onderwijs te veranderen.

Waarom toetsen we überhaupt?

Onderwijskundige Alfie Kohn beschrijft dat er globaal genomen vier motieven ten grondslag liggen aan de wijze waarop we toetsen:

• Het selecteren en/of sorteren van leerlingen op hun vermogens.
• Het stimuleren van leerlingen om ergens tijd en energie in te stoppen.
• Controleren of leerlingen gestudeerd hebben en de stof beheersen.
• Inzicht verkrijgen in waar de leerling staat in zijn leerproces en het leerproces op basis daarvan een impuls geven.

Wat opvalt is dat veel scholen recht doen aan de eerste drie motieven in de wijze waarop zij toetsen en dat zij worstelen met het vierde motief. Waar een summatieve toets met een cijfer, na afloop van een leerproces, een goede vorm is om een invulling te geven aan de eerste drie motieven, doet het weinig voor het vierde motief. Zeker als de toets niet of heel laat wordt nabesproken. Sterker nog, het zit een krachtig leerproces eerder in de weg. Na een cijfer is het voor leerlingen vaak klaar. Dit maakt de vraag dan ook relevant wat we kunnen doen om ervoor te zorgen dat de wijze waarop we toetsen het leerproces versterkt.

Actieonderzoek rond toetsing

De komende maanden doen we in opdracht van Stichting Het Zelfstandig Gymnasium een groot actieonderzoek rond toetsing. De centrale vraag die we ons gesteld hebben is: Hoe kan toetsing een krachtige bijdrage leveren aan het leerproces van leerlingen? Een eerste stap in dit proces is een verkenning van de wetenschappelijke literatuur op het gebied van toetsing en leren. We zijn bezig de belangrijkste inzichten  te vatten in een set bouwstenen. De komende maanden zullen we onze bevindingen in de vorm van een blogreeks delen.

Aanraders...

In de tussentijd delen we alvast graag een set interessante artikelen en filmfragmenten op het gebied van toetsing in relatie tot leren:

• Het boek ‘Toetsrevolutie: naar een feedbackcultuur in het voorgezet onderwijs’ beschrijft op grondige wijze wat formatief toetsen is, waarom het belangrijk is om formatief te toetsen en hoe je dit als school het beste kunt doen. Ook bevat het boek veel praktische voorbeelden van scholen die actief experimenteren met formatieve toetsen.
• De reviewstudie ‘Toetsen met leerwaarde’ brengt veel wetenschappelijk onderzoek op het gebied van toetsen en leren samen. De belangrijkste conclusies die hieruit naar voren komen worden op heldere wijze beschreven.
• Op inspirerende wijze vertelt dirigent en docent Benjamin Zander in het filmfragment ‘How to give an A’ hoe hij het beste in zijn studenten naar boven probeert te halen. Voor hem is de lat of norm niet een eis waar kinderen aan moeten voldoen, maar aan aanstekelijk doel waar ze naartoe kunnen groeien.
• In de Ted-Talk Let’s teach for mastery, not test scores laat Sal Khan zien wat we kunnen doen om leerlingen te stimuleren gericht te zijn op de beheersing van de stof en in plaats van het halen van een bepaalde testscore.
• Deze talk gaat niet direct over toetsen, maar zegt wel iets over de wijze waarop we leerlingen kunnen boeien voor het leerproces.
• Alfie Kohn is een bekend schrijver en docent op het gebied van onderwijs, opvoeding en ouderschap. Hij is fel tegenstander van de gangbare wijze waarop er getoetst wordt. Waarom? Dat licht hij in dit filmfragment toe.