Gespreid leiderschap

Iedereen in de school kan leiden

Gespreid leiderschap betekent dat iedereen in de school kan leiden, op basis van waar zij goed in zijn en affiniteit mee hebben. Wie invloed uitoefent, hangt af van de situatie en welke kwaliteiten daarin nodig zijn. De ene leraar zal bijvoorbeeld het voortouw nemen bij een vraagstuk over zelfgestuurd leren. Een andere leraar, die goede relaties heeft met leerlingen, neemt de leiding bij een vraagstuk over schooluitval. Weer iemand anders wil zich ontfermen over het scheppen van een positief werkklimaat voor collega’s. Zo is leiderschap een dynamisch proces waarin iedereen wisselend invloed uitoefent op de kwaliteit van het onderwijs en de school. Dit is een sterke voedingsbodem voor verbetering, vernieuwing en draagt bij aan werkplezier.

De kenmerken van gespreid leiderschap zijn: 

• Leiderschap is van de groep: iedereen kan in principe leiden;
• Invloed oefen je uit op van expertise en affiniteit, iedereen heeft leiderschapskwaliteiten en die zijn dus uiterst divers;
• Leraren en schoolleiders zijn verbonden door een gezamenlijk doel of gedeelde opvattingen. Zo ontstaat een gezamenlijk werkverband, dat richtinggevend is voor hun samenwerking.

Een alternatief voor de leider als held 

Gespreid leiderschap staat haaks op het klassieke beeld van de leider als ‘held’. Vanuit dat perspectief is leiderschap slechts weggelegd voor een selecte groep ‘geboren leiders’. Zij beschikken over noodzakelijke leiderschapskwaliteiten, vaak denken we dan aan daadkracht, actiegerichtheid en overtuigingskracht. De rest van de organisatie heeft deze kwaliteiten niet en beschouwen we als volger. Het beeld van de leider als held is een dominante zienswijze. Maar is de heldhaftige leider die in zijn eentje de weg wijst nog wel van deze tijd? Leraren zijn professionals die vanuit hun vakmanschap invloed kunnen en willen uitoefenen. Ouders verwachten dat ze mee kunnen denken over de besluitvorming op school. Ook leerlingen hebben meer plezier in leren als ze daar zelf keuzes in kunnen maken. Hoe kun je dit mogelijk maken in de school? Waar loop je dan tegenaan en hoe ga je daarmee om? Dit zijn vraagstukken waar de Take a Step zich mee bezighoudt.

Meer weten? 

Dit korte artikel door Frank gaat nader in op de principes van gespreid leiderschap.

Het podcastkanaal van de Academie voor Gespreid Leiderschap is een verzameling van gesprekken over gespreid leiderschap in het onderwijs.

Joseph Kessels legt in deze visuele explainer uit hoe gespreid leiderschap zich onderscheidt van de klassieke hiërarchische heldenleider.